زهره کهندل/

فیلم ماجراجویانه «منطقه پرواز ممنوع» روایتگر داستان سه نوجوان است که در حین آماده‌ شدن برای مسابقه ساخت پهپاد، با پیدا شدن یک یوزپلنگ در حوالی محل زندگیشان، وارد مسائل و درگیری‌های مختلف و مهیجی می‌شوند. فیلم پر از هیجان و تعقیب و گریز است، لوکیشن‌های متعدد و لحظه‌های جذابی دارد که مخاطب نوجوان را درگیر می‌کند. این فیلم که در ژانر ماجراجویانه و برای مخاطب نوجوان ساخته شده، نخستین فیلم سینمایی امیر داسارگر در جایگاه نویسنده و کارگردان است. تهیه‌کنندگی کار نیز با حامد بامروت‌نژاد و محصول دفتر جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی است. هادی حجازی فر، محمد فیلی، متین‌پاکزاد، متین کرمانی، علیرضا اکبری، علی ذکریایی، زین‌العابدین تقی‌پور و بهار نوحیان نیز از بازیگران این فیلم هستند. به بهانه اکران این فیلم در سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان که ٢٨ مرداد تا 4 شهریور ٩٨ در شهر اصفهان برگزار می‌شود، با کارگردان و تهیه‌کننده این فیلم گفت‌وگو کردیم.

حامد بامروت‌نژاد، تهیه‌کننده «منطقه پرواز ممنوع» درباره جزئیات ساخت این فیلم می‌گوید: این فیلم در ادامه فیلم «هنگامه» با موضوع مدافعان حرم بود و می‌خواستیم کار بعدی‌مان هم در همین حال و هوا باشد، به دنبال سوژه بودیم که کم‌کم به ماجرایی با ماهیت رابطه پدر و پسری رسیدیم، قصه پدر مدافع حرم و پسرش. بعد از چندماه هم فیلم‌نامه «منطقه پرواز ممنوع» نوشته شد که مخاطب نوجوان دارد.

وی درباره انگیزه ساخت این فیلم توضیح می‌دهد: سینما و صنایع فرهنگی در حوزه تولیدات فرهنگی برای مخاطب نوجوان ضعیف عمل کرده‌اند. برای این مخاطب نه فیلم و نه محصول متنوع و متناسبی وجود دارد. همین ماجرا برای ما انگیزه‌ای شد تا برای مخاطب نوجوان کاری جدی و جذاب تولید کنیم.

* فقر تولید اثر در سینمای ماجراجویانه  نوجوان

بامروت‌نژاد درباره سختی‌های ساخت این فیلم که نخستین پروژه سینمایی امیرداسارگر در مقام کارگردان بوده است، می‌گوید: سختی کار از موضوع و ژانری که برای آن انتخاب کردیم، آغاز شد. اگر می‌خواستیم در ژانر اجتماعی یا حتی ژانر کودک فیلم بسازیم، نمونه‌های زیادی برای کسب تجربه وجود داشت تا بتوانیم فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو را پیش‌بینی کنیم، اما ساخت فیلم برای مخاطب نوجوان کار دشواری بود، چون نمونه‌های موفق در سینمای ماجراجویانه نوجوان بسیار کم است، در واقع سعی و خطا در کار ما باید اتفاق می‌افتاد، به طوری که فیلم بزرگسال نشود یا به سمت مخاطب کودک نرود، بلکه به ذائقه مخاطب نوجوان پاسخ بدهد.

تهیه‌کننده این فیلم ادامه می‌دهد: سختی دیگری که با آن مواجه شدیم بازی گرفتن از نابازیگران نوجوان بود. برای اینکه مخاطب با قصه بکری مواجه شود، ترجیح دادیم که بازیگران نوجوان فیلم، پیش از این دیده نشده باشند، به همین دلیل یافتن سه بازیگر نوجوان پروسه بسیار دشواری بود و حدود دو سه ماه دنبال آن‌ها بودیم، از 200 نوجوان درشهرهای مختلف تست بازیگری گرفتیم تا در نهایت به سه بازیگر نوجوان فیلم رسیدیم. طی دو ماه با آن‌ها، روزی 3 تا 10 ساعت تمرین کردیم تا آن‌ها را به سطح بازی مناسب برسانیم. فیلمبرداری کار هم در جایی غیر از تهران بود که کار کردن با تیم تولید در خارج از تهران، سختی‌های خودش را دارد اما از نتیجه کار راضی هستیم.

وی با بیان اینکه ژانر نوجوان، لوکیشن‌های متنوع را می‌طلبد، خاطرنشان می‌کند: در این فیلم حدود 50 لوکیشن داشتیم که آماده‌سازی گروه با این تعداد زیاد لوکیشن کار دشواری بود، ضمن اینکه لوکیشن‌ها خارج از فضای تهران بود اما خروجی نهایی، اتفاق مبارکی است.

بامروت‌نژاد با اشاره به برنامه اکران سینمایی این فیلم می‌گوید: برای پخش فیلم با حوزه هنری وارد مذاکره شدیم و قرار است فیلم آبان ماه روی پرده سینما بیاید که برنامه مفصلی برای اکران آن داریم. با توجه به اینکه  سینمای ایران محصولی برای مخاطب نوجوان ندارد، فیلم «منطقه پرواز ممنوع» با تمام توان وارد اکران می‌شود تا بتواند مخاطب نوجوان را به سینما بیاورد.

* فیلم‌هایی درباره نوجوانان و نه برای نوجوانان!

این تهیه‌کننده سینما درباره فقر تولیدات فرهنگی در حوزه مخاطب نوجوان و ضرورت تعدد ژانر در این عرصه می‌گوید: یکی از دلایل بحران مخاطب در سینما، ندیدن طیف‌های مختلف مردم در آثار سینمایی است به همین دلیل سینما رفتن در سبد فرهنگی خانوارهای ایرانی جایی ندارد. وقتی فیلم‌سازان علایق و نیازهای طیف‌های مختلف را نمی‌بینند، هم موجب کمبود مخاطب و هم سبب فقر ژانر در سینما می‌شوند. چقدر مخاطب داریم که در روستاها یا شهرستان‌ها زندگی می‌کنند، خواست و نیاز این طیف از مخاطبان کمتر در فیلم‌های سینمایی دیده می‌شود به همین دلیل آن‌ها هم مخاطب سینما نمی‌شوند.

به باور بامروت‌نژاد، این فقر آثار سینمایی نه فقط برای طیف‌های طبقاتی مختلف که برای طیف‌های سنی هم وجود دارد، مثلاً برای طیف کودک و نوجوان، فیلم‌های کمی وجود دارد و فقر ژانر هم بیداد می‌کند.

وی با بیان اینکه ظلم به سینمای نوجوان این است که ذیل سینمای کودک، قربانی می‌شود، خاطرنشان می‌کند: چند سال پیش قرار بود که جشنواره کودک از جشنواره نوجوان جدا شود ولی منتفی شد، کاش این دو از هم جدا می‌شد تا فقر آثار در سینمای نوجوان، بیشتر خودش را نشان می‌داد. اکنون سینمایی به نام سینمای نوجوان نداریم، معدود فیلم‌هایی که به عنوان سینمای نوجوان معرفی می‌شوند، فیلم‌هایی درباره نوجوانان هستند و نه برای نوجوانان.

وی ادامه می‌دهد: فیلم‌های معدودی که درباره نوجوانان ساخته می‌شود، مخاطبش نوجوان نیست، بلکه فیلم‌هایی کاملاً بزرگسال است؛ چون فقر تولید در این حوزه وجود دارد، فیلم‌هایی که درباره نوجوانان ساخته می‌شود را هم در ذیل سینمای نوجوان قرار می‌دهند در حالی که سینما نوجوان کاملاً زبان و دنیای متفاوتی دارد، اما چون مخاطب نوجوان را در حوزه‌های مختلف تولیدات فرهنگی به رسمیت نمی‌شناسند، محصولی هم برای آنان وجود ندارد.

به گفته این تهیه کننده، علایق و دید مخاطب نوجوان با مخاطب کودک و بزرگسال کاملاً متفاوت است، مثلاً سینمای کودک فانتزی می‌خواهد اما جنس فانتزی نوجوان با کودک فرق می‌کند. تخیل‌پردازی نوجوان با بزرگسال متفاوت است، ضمن اینکه نوجوانی، مقطع سنی بسیار مهمی است و باید به علایق و نیازهای این مقطع سنی حساس پاسخ داد.

* بازخوردهای خوبی از نمایش فیلم گرفتیم

امیر داسارگر، نویسنده و کارگردان فیلم که 10 عنوان فیلم کوتاه و نیمه بلند را در کارنامه کاری خود دارد، درباره جرقه ساخت این فیلم سینمایی می‌گوید: سه سال پیش مطالعاتی را در عرصه مدافعان حرم انجام می‌دادیم که از دل آن پژوهش‌ها، با ماجراها و خانواده‌هایی آشنا شدیم که در یکی از آن خانواده‌ها، رابطه پدر و پسری شدیدی وجود داشت و از قضا، پدر خانواده شهید می‌شود، پس از این اتفاق نتوانستم روی این موضوع کار نکنم و به سمت آن کشیده شدم. پس از دو سال توانستیم فیلم را بسازیم.

وی ادامه می‌دهد: ساخت یک فیلم بلند نوجوانانه آن هم در کوه‌هایی با فاصله 800 کیلومتری از تهران، کار سختی است ولی نتیجه کار، همه سختی‌ها را برایمان لذتبخش کرد. این فیلم زاده مدرسه سینمایی عمار است و امیدواریم که در آینده شاهد خروجی‌های بیشتر و بهتری از این مجموعه آموزشی و پژوهشی باشیم.

وی درباره حضور هادی حجازی‌فر در جشنواره فیلم کودک و نوجوان برای اکران این فیلم یادآور می‌شود: آقای حجازی‌فر سر فیلمبرداری فیلم خانم کریمی هستند و نمی‌توانند حضور پیدا کنند، اما سه بازیگر نوجوان این فیلم در اکران‌های جشنواره حضور خواهند داشت.

داسارگر تأکید می‌کند: به دیده شدن این فیلم در جشنواره خیلی امیدواریم ، چون بازخوردهای خوبی از اکران این فیلم از سوی مخاطب نوجوان گرفتیم. آن‌قدر بازخوردها از نمایش فیلم خوب بوده که کلی انرژی گرفتیم.

به گفته وی اگرچه این فیلم آنچه فیلم‌های پرفروش گیشه دارند را به ظاهر ندارد، ولی فیلم چون مخاطب خاص خودش را پیدا کرده و مخاطب‌شناسی دقیق و درستی داشته است، به فروش آن در گیشه امیدوارند.

* پرداختن به رؤیاهای نوجوانان

چرا سینمای ایران به فیلم‌سازی برای مخاطب نوجوان بی‌توجه است؟ داسارگر پاسخ می‌دهد: اصل ماجرا ضعف در مدیریت فرهنگی است. زمین بازی که به واسطه جشنواره‌ها و جایزه‌های سینمایی تعریف کرده‌اند، جنس مخاطب محور ندارد به همین دلیل به مخاطب نوجوان هم کاملاً بی‌توجه است.

به گفته وی، اخبار فیلم‌های کودک و نوجوان را در سایت‌ها و کانال‌های سینمایی کار نمی‌کنند، گویی شأن آن‌ها این اجازه را نمی‌دهد، در حالی که برای فلان فیلم اجتماعی دسته چندم، اطلاع‌رسانی و تبلیغات می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: معمولاً جوایز در جشنواره‌های مختلف سینمایی بین چند اسم ثابت می‌چرخد و فیلم‌ها فقط در ژانر اجتماعی هستند. هیچ‌وقت از فیلم‌سازان کودک و نوجوان حمایتی نشده است و همین موجب می‌شود که انگیزه فیلمساز کودک و نوجوان گرفته شود.

داسارگر خاطرنشان می‌کند: ما فیلم را به جشنواره فیلم فجر دادیم اما به بخش مسابقه راه پیدا نکرد و حرفشان هم این بود که جشنواره کودک و نوجوان داریم، جای فیلم شما آنجاست. یعنی جشنواره فجر، چنین فیلم‌هایی را نمی‌بیند؟ امسال جشنواره کودک و نوجوان هفت فیلم سینمایی بلند دارد که دو سه تا از این فیلم‌ها درباره نوجوان است و نه برای نوجوان.

وی در پایان یادآور می‌شود: آرزوی ما این است که این فیلم به دست مخاطبان اصلی خودش که نوجوانان هستند، برسد. امسال نوجوانان دوازده تا پانزده ساله یک فیلم برای خودشان دارند، فیلمی که دغدغه‌هایشان در آن مطرح می‌شود. ما در این فیلم، رؤیایی برای شخصیت‌های نوجوان تعریف می‌کنیم که در مسیر رسیدن به آن رؤیا با موانع و سختی‌هایی روبه‌رو می‌شوند، این فیلم نشان‌دهنده روحیه تلاش و خستگی‌ناپذیری در نوجوان ایرانی است.

به گفته تهیه‌کننده فیلم، «منطقه پرواز ممنوع» در جشنواره فیلم کودک و نوجوان 6 روز اکران دارد و نخستین اکران آن روز سه شنبه 29 مردادماه در پردیس سینمایی چهارباغ اصفهان است. اتفاق خوبی که امسال در جشنواره فیلم کودک و نوجوان رخ داده، قرار است فیلم‌ها همزمان با جشنواره در مراکز استان کشور هم نمایش داده شوند.